Technologia LED towarzyszy nam już od lat, a produkowanie i udoskonalane źródła światła stały się podstawowym rozwiązaniem w niemal wszystkich zastosowaniach oświetleniowych. Popularne LED-y są już standardem w oświetleniu montowanym w domach jednorodzinnych i mieszkaniach, coraz częściej zastępują świetlówki energooszczędne lub tradycyjne żarówki. Bardzo dobre parametry, jeśli chodzi o zużycie energii w stosunku do otrzymywanego strumienia świetlnego, sprawiają, że są stosowane w oświetleniu ulicznym i w oprawach przemysłowych. Technologie świetlne LED sprawdzają się jako oświetlenie podstawowe z uwagi na niskie koszty eksploatacji. Często oświetlenie LED jest używane jako dekoracyjne, za sprawą szerokich możliwości zmiany parametrów i uzyskiwania dowolnej barwy światła oferowanej przez niektóre diody połączone z odpowiednimi sterownikami. Wciąż jednak nie wszystkie opinie powtarzane na temat technologii LED opierają się na rzetelnych informacjach, a wiele osób unika ich stosowania. Przekonajmy się, jakie mity na temat LED funkcjonują w obiegowych opiniach i przyjrzyjmy się rzeczywistym możliwościom takich źródeł światła.
Mity na temat technologii LED – co nie jest prawdą?
Jednym z najczęściej powtarzanych mitów na temat źródeł światła wykonanych w technologii LED jest stwierdzenie, że wprawdzie zużywają one znacznie mniej prądu niż tradycyjne żarówki czy halogeny, to jednak efektywnie są od nich dużo droższe. Wynika to z faktu, że o ile zwykła żarówka czy halogen kosztuje kilka złotych, o tyle za LED trzeba zapłacić już około kilkunastu złotych. Choć rzeczywiście różnica między cenami wypada często na korzyść innych rozwiązań, to nie można zapominać, że koszt zakupu LED-ów amortyzuje się w znacznie przyspieszonym tempie z uwagi na niższą ilość potrzebnego do działania prądu. Zarówno coraz rzadziej dostępne żarówki, jak i halogeny ze względu na swoją konstrukcję zużywają się znacznie szybciej, ponieważ ich żarniki wykonane są z wolframu, który z czasem się wypala. Taki efekt nie występuje w przypadku diod LED, których jasność może się zmniejszać wraz z upływem czasu.
Jedną z obiegowych i często powtarzanych opinii jest stwierdzenie, że diody LED mają kiepską jakość i szybko się psują. Choć awaria każdego urządzenia jest zawsze możliwa przy splocie niesprzyjających okoliczności, to warto przypomnieć, że czas pracy zwykłej żarówki jest określany jako ponad tysiąc godzin, halogen wytrzymuje na ogół kilka tysięcy, a tradycyjna świetlówka to okres eksploatacji zbliżony do kilkunastu tysięcy godzin. Przewidywany czas pracy w przypadku diody LED to najczęściej około 50 tysięcy godzin, co oznacza bezawaryjne funkcjonowanie przez niemal 6 lat ciągłego świecenia (przy założeniu, że będzie świecić przez 24 h/dobę). Trzeba też dodać, że granica ta nie oznacza awarii, a jedynie ograniczenie skuteczności do poziomu około 70% wartości początkowej.
Wielu użytkowników uważa, że źródła światła LED nadmiernie hałasują, gdyż podczas ich pracy słychać buczenie. Rzeczywiście, w czasie korzystania z LED-ów może dojść do takiej sytuacji, że zamontowany w oprawie LED staje się głośny, najczęściej hałas powoduje niskiej jakości zasilacz lub system ściemniania LED. Wybierając produkty pochodzące od renomowanych dostawców, można być pewnym, że taka sytuacja nie będzie miała miejsca. Warto też pamiętać, że na źródła światła LED wielu wytwórców udziela przedłużonej gwarancji.
Mitem na temat technologii LED jest przekonanie, że emitowane przez nie światło jest niezdrowe dla oczu i męczy wzrok. Choć rzeczywiście światło o określonych właściwościach jest w stanie doprowadzić do uszkodzenia siatkówki – dobrym przykładem jest tu światło łuku elektrycznego powstającego podczas spawania czy skoncentrowana wiązka lasera – to w przypadku diod LED emitujących światło białe, zagrażające organizmowi światło ultrafioletowe lub podczerwone nie występuje. Chodzi tu zarówno o światło niebieskie z zakresu 300–700 nm i tzw. blue light hazard, jak i promieniowanie podczerwone (780–3000 nm) czy UV-A (315–400 nm). Każde wprowadzane na rynek źródło światła powinno spełniać wymagania normy PN-EN 62471 „Bezpieczeństwo fotobiologiczne lamp i systemów lampowych”, która jasno określa zakres parametrów gwarantujących pełną ochronę przed wszystkimi zagrożeniami.
Fakty o technologii LED – co warto o niej wiedzieć?
Technologia LED to przede wszystkim wiele korzyści płynących ze stosowania energooszczędnych i przyjaznych środowisku źródeł światła. Pod tym względem największe znaczenie ma zmniejszenie ilości zużywanego prądu, co jest szczególnie ważne w naszych warunkach, gdzie jego przeważająca ilość jest wciąż produkowania przez spalanie paliw kopalnych. Znaczenie ma również fakt, że zużyte LED-y nie są groźne dla środowiska, zwłaszcza gdy porównać je z tradycyjnymi świetlówkami lub świetlówkami energooszczędnymi, które zawierają związki rtęci tworzącej toksyczne opary i mogącej doprowadzić do zatrucia i skażenia gleby lub wody. Demontaż LED-ów prowadzony po oddzieleniu ich od innych elektrośmieci, pozwala na odzyskanie użytych do ich produkcji materiałów od tworzyw sztucznych po metal.
Źródła światła w technologii LED oznaczają możliwość precyzyjnego doboru jego charakterystyki do konkretnych potrzeb. Dzięki LED-om można uzyskiwać światło o różnej temperaturze barwowej od tzw. światła zimnego o niebieskawym zabarwieniu osiągającego około 6500 K, przez neutralne światło białe zbliżone do parametrów rozproszonego światła dziennego o temperaturze 4000 K, aż po światło ciepłe, zabarwione na żółto-pomarańczowo o temperaturze około 2500 K. Pozwala to na dopasowanie światła do rodzaju czynności wykonywanych w pomieszczeniu – barwy chłodniejsze będą bardziej sprzyjały aktywności, cieplejsze odpoczynkowi czy tworzeniu przyjemnego nastroju.
Diody LED dają możliwość uzyskiwania światła o bardzo wysokim współczynniku oddawania barw, wyrażanym wskaźnikiem CRI. Odwołuje się on do postrzegania kolorów w naturalnym świetle słonecznym, stanowiącym wzorzec odpowiadający wartości 100. W lampach LED bez problemów można uzyskiwać CRI na poziomie 80, co gwarantuje wystarczający poziom rozpoznawania poszczególnych barw, można jednak osiągać także wyższe rezultaty – tam, gdzie rozróżnianie kolorów jest szczególnie istotne – w oświetleniu sal operacyjnych, w gabinetach dentystycznych, galeriach sztuki czy w przemyśle – wykorzystuje się LED-y o CRI przekraczającym 90.
Korzystanie z LED-ów to także możliwość dokładnego doboru natężenia światła, a zatem wielkości strumienia świetlnego padającego na określoną powierzchnię. Wielkość strumienia światła w lumenach określa, ile jest go w stanie wytworzyć konkretny układ.
Trzeba też podkreślić, że źródła światła LED to możliwość kontroli parametrów światła przez stosowanie odpowiednich sterowników. W przypadku wykorzystania diod LED pozwalających na pracę w różnych trybach dostępne będą np. opcje zmiany koloru światła przez zmianę proporcji barw podstawowych RGB, czyli czerwonej, zielonej i niebieskiej, a nierzadko dla lepszych efektów także białej (RGBW). Wiele sterowników umożliwia regulację temperatury barwowej w szerokim zakresie nawet od około 2000 K do 6700 K. Przydatna może być zmiana natężenia światła od wysokiej intensywności po kilku-kilkunastoprocentową. Często wykorzystywaną funkcją, zwłaszcza w oświetleniu dekoracyjnym są rozmaite efekty świetlne np. płynna zmiana kolorów.
Choć diody LED nie są niezniszczalne i mają swoje ograniczenia, to liczba zalet zdecydowanie przeważa nad ewentualnymi wadami. Źródła światła korzystające z technologii LED oferowane przez dobrych producentów mają wysoką żywotność, dają szerokie możliwości regulacji parametrów światła oraz zapewniają niskie koszty eksploatacji.