Oświetlenie LED to nie tylko znaczne oszczędności ze względu na niskie zużycie energii oraz długą żywotność stosowanych źródeł światła, ale również zaawansowane możliwości kontrolowania parametrów uzyskiwanego światła. Z uwagi na swoją budowę i stosowanie diod w trzech barwach podstawowych RGB – czerwonej, zielonej i niebieskiej – a często także korzystaniu z dodatkowej diody białej (RGBW) przy pomocy LED-ów można łatwo uzyskiwać światło o wybranym kolorze, dobierając właściwą proporcję poszczególnych składowych. Dostępne są także rozwiązania pozwalające na ściemnianie uzyskiwanego strumienia światła, a nawet na ustawianie odpowiedniej do nastroju czy sposobu korzystania z pomieszczenia temperatury barwowej od światła zimnego przez neutralne aż po ciepłe. Źródło światła w technologii LED umożliwia ponadto tworzenie atrakcyjnych wizualnie efektów świetlnych – różnych sposobów zmiany kolorów, wędrującego światła czy nawet włączania poszczególnych diod w wybranych sekwencjach. By skorzystać z takich opcji konieczne jest jednak zamontowanie oferującego odpowiednie funkcje sterowniki LED oraz taśmy świetlnej, która będzie w stanie z nim współpracować. Przyjrzyjmy się bliżej działaniu sterowników LED oraz sprawdźmy, jakie są ich rodzaje oraz możliwości.
W jaki sposób można kontrolować oświetlenie LED?
Każde źródło światła korzystające z technologii LED wymaga podłączenia odpowiedniego zasilania, a więc napięcia i prądu o odpowiednich wartościach. Ponieważ prąd sieciowy pobierany z gniazdka to prąd zmienny o napięciu 230 V i częstotliwości 50 Hz, niezbędna będzie zmiana jego parametrów. W przypadku wielu opraw jest to osiągane za sprawą wbudowania właściwego transformatora w samo źródło światła – takie rozwiązanie jest powszechne w przypadku LED-ów zastępujących tradycyjne żarówki czy halogeny. W innych – tak jak przy korzystaniu z taśm LED używane są zewnętrzne zasilacze, do których podpina się taśmę, która może wymagać 12, 24, a w niektórych przypadkach także 5 V. Aby móc korzystać z oświetlenia przydatne jest urządzenie sterujące, które pozwoli na zainicjowanie przepływu napięcia, a często także na dodatkową zmianę jego charakterystyki. Do taśm LED zaraz za zasilaczem, wzmacniaczem lub stabilizatorem podłączane są również moduły sterujące.
Podobnie jak w przypadku tradycyjnego oświetlenia najprostsze sterowniki umożliwiają jedynie włączanie i wyłączanie źródła światła. Może to być wykonywane za pomocą klasycznego przycisku klawiszowego lub dotykowego montowanego na ścianie, przedmiocie albo konstrukcji, w którą będzie wmontowana taśma, a także czujnika dotykowego albo zbliżeniowego. Dostępne są również sterowniki odbiciowe, uruchamiające oświetlenie przy otwieraniu i wyłączanie podczas zamykania drzwi lub drzwiczek meblowych albo wysunięciu szuflad. Sterowanie dotykowe może się też odbywać za pośrednictwem bardziej rozbudowanych paneli, które poza włączaniem i wyłączaniem pozwalają również na zmianę charakterystyki światła.
Wygodnym rozwiązaniem jest korzystanie z pilotów zdalnego sterowania. Mogą one pracować w podczerwieni (IR), co wymaga umieszczenia odbiornika w takim miejscu, by wysyłana wiązka mogła dotrzeć do niego bezpośrednio albo ulegając odbiciu od różnych powierzchni. Dostępne są również piloty radiowe (RC), które dzięki dobrej propagacji sygnału mogą być używane nawet z innego pomieszczenia. Piloty przeznaczone do obsługi sterownika mogą być wyposażone w typowe przyciski, potencjometry czy panele dotykowe, a często dają możliwość równoległego używania paneli ściennych.
Istnieje wiele sterowników, które można kontrolować przy wykorzystaniu odpowiedniego oprogramowania instalowanego na smartfonie, tablecie czy laptopie. W tym przypadku możliwe będzie zarówno obsługiwanie systemu za pośrednictwem sieci bezprzewodowej (wi-fi), jak i łącza Bluetooth. To, jaki rodzaj sterowania poszczególnymi funkcjami będzie można zastosować, zależy od rodzaju sterownika. Wiele z nich umożliwia podłączenie kilku urządzeń np. panelu dotykowego oraz pilota, inne oferują tylko jedną opcję.
Jakie efekty można uzyskać za pomocą sterowników LED?
Sterowniki do taśm LED mogą obsługiwać zarówno ich wersje jednokolorowe, jak i barwne RGB lub RGBW. W przypadku taśm jednokolorowych sterownik musi mieć przynajmniej jeden kanał, a więc dwa wyjścia „+” i „–”. W przypadku taśmy RGB potrzebne będą trzy kanały – osobno dla czerwonego, zielonego i niebieskiego, a dla taśm RGBW aż cztery – dodatkowy dla białego. Dostępne są także kontrolery udostępniające 5 kanałów, co daje możliwość obsługiwania taśmy RGB+CCT, a zatem takiej, która pozwala na obsługę regulacji temperatury barwowej dla barwy białej. Regulacja temperatury barwowej jest też dostępna w sterownikach jednokolorowych, które dysponują dwoma kanałami CW (Cold White) i WW (Warm White). Poza zmianami kolorów i regulowaniem temperatury barwowej sterowniki mogą pozwalać na korzystanie ze ściemniacza.
Za pomocą łączenia ze sobą zasilaczy, sterowników i wzmacniaczy oraz odpowiednich urządzeń sterujących – pilotów czy paneli dotykowych – istnieje możliwość tworzenia bardziej rozbudowanych instalacji, w których można wydzielić poszczególne strefy funkcjonalne, które będą włączane, wyłączane oraz regulowane niezależnie od siebie. Pozwala to na złączenie kilku lub nawet kilkunastu taśm i dobierania ich parametrów według potrzeb. Jest to o tyle wygodne, że całość można obsługiwać łącznie przy użyciu jednego pilota lub aplikacji. Takie rozwiązanie oznacza także kreowanie rozmaitych efektów świetlnych i korzystanie z rozmaitych dodatkowych możliwości np. soft startu czy wygaszania kolejnych taśm w wybranych sekwencjach – paleta możliwości zależy jednak od typu sterownika oraz użytego kontrolera.
Ciekawe możliwości daje stosowanie cyfrowych taśm LED (RGB IC). W połączeniu z odpowiednimi sterownikami pozwalają one na oddzielne regulowanie parametrów każdej diody, dzięki czemu uzyskuje się wiele opcji, jeśli chodzi o możliwe do uzyskania efekty świetlne od uruchamiania tylko wybranych diod aż efekt wędrującego punktu. Dzięki taśmom RGB IC w obrębie jednej taśmy istnieje możliwość ustawienia dowolnego przejścia kolorystycznego np. efektu tęczy. Wiele sterowników do taśm LED oferuje też podłączanie sygnału z systemu zarządzania oświetleniem DMX (Digital Multiplex Signal), który jest używany do zarządzania efektami oświetleniowymi w bardziej złożonych aranżacjach.